FORE KAZIK NEDİR
Fore kazık yeraltına açılan farklı çaplarda uygulanabilen, amacına göre komşu yapı, yol, kazı güvenliği, yapı yükü taşıtılması, köprü ayağı ve yapılara destek amaçlı heyelan önleme, sızdırmazlık sağlanması, kayma düzlemlerinin duraylılığı gibi çok farklı amaçlar için uygulanan mühendislik yapısıdır. Fore kazık imalat öncesinde ve kullanım amacına yönelik olarak donatılı (demirli) yada donatısız olarak yapılabilmektedir. Kullanılacak olan donatı miktarı (Demir çapı, sayısı, aralığı, boyu) proje hesapları yapılarak önceden hesaplanarak uygulamaya gidilmektedir. Fore kazıklar genel olarak 65 - 200 cm. çap aralığında imal edilmektedir.
İksa amaçlı kullanılacak olan fore kazık imalatlarında yatay yönlü destek elemanları olarak Ankrajlı yada Strut destekli imalatlar yapılabilmektedir. Fore kazıklar yapılacağı amaç doğrultusunda zaman zaman sığ temel kazılarında tek başına da kullanılabilmektedirler. Bu kazıklara konsol kazık denilmektedir. Bu imalat öncesinde zemin kesitlerinin çıkarılması ve zemin etüd çalışmalarının hassas olarak yapılmış olması iksa sistemlerinin sağlıklı olarak projelendirmesinde en önemli faktörlerden biridir.
Yeraltısuyunun yüksek olduğu alanlarda yapılacak olan fore kazık uygulamalarında genel olarak sızdırmazlık amaçlı kesişen kazık olarak adlandırılan imalatlarda bir kazık demirsiz ve bir kazık demirli olacak biçimde sıralanmış ve kazıkların en az 20 cm.'lik kısımlarında kesişmesi sağlanmaktadır. Bu sistemde tam olarak sızdırmazlık sağlaması için kazıkların arka bölümlerinde çoğunlukla sızdırmazlık amaçlı jet grout imalatı ile birlikte yapılabilmektedir.
Yapılacak olan temel altı yada iksa amaçlı kazıklarda yeraltısuyunun yüksek olduğu, yada kendini tutamayacak oranda yıkıntı yapabilecek zeminlerde muhafaza borusu ile delgi yapılmalıdır. Bu yöntemde kuyu delgisi öncesinde makina baskı gücü ile silindirik borular zemine basılarak sonrasında içerisindeki malzeme boşaltılmaktadır. Bu şekilde istenilen derinliklere kadar borulama işlemi uygulanabilmektedir.
Her bir fore kazığın merkez konumu, çalışma çizimlerine ve şantiye sınır işaretlerine göre referansla belirlenecektir. Kuyu uygun bir dış çapa sahip ağır geçici bir muhafaza borusu ile kazılacaktır. Sondaj borusunun ucunda alt kısım için özel bir kesici uç bulunur. Muhafaza borusu kesiti, özel muhafaza borusu eklemleri kullanılarak birleştirilecektir. Muhafaza borusu delgi ile veya gerekirse vibrasyonlu çekiç ile çakılacaktır. Delgi için gerekirse ek muhafaza boruları kullanılacaktır. Muhafaza borusu yöntemi delik göçmesini veya deliğin aşırı deformasyonunu önlemede kullanılabilir. Fakat her halükarda, her bir kazığın yapımı sırasında en az 5 m uzunluğunda bir geçici muhafaza borusu kullanıla caktır. Muhafaza borusunun çevredeki zemin seviyesinin üzerindeki kısmı emniyet açısından ve beton dökme sırasında delikteki betonun kirlenmesini önlemek açısından en az 1.00 m olacaktır. Auger (Delici Matkap Ucu) ile delmeye başlamadan önce ilk muhafaza borusu mümkün olduğunca toprağa sokulmalıdır. Kazıkların delgisi yeterli bir delme ekipmanı ile sağlanacaktır. Yeraltı suyu seviyesinin üzerindeki ve altındaki delme sırasında doğru boyutta matkaplar veya kovalar kullanılacaktır. Delme araçlarının çapları, kazık imalat projesi çiziminde tanımlanan kazık çapından az olmayacaktır. Belirlenen çapın sağlandığından emin olmak için burgu ve kepçe çapı gerektiğinde kontrol ve kayıt edilecektir. Matkap genişliğinde (çap) %5’lik bir tolerans izni vardır. Geçici muhafaza boruları her bir sürekli uzantı boyunca muntazam bir kesitte olacak ve açılan kuyuya su ve hareketli toprağın girmesini önleme amacı için yeterli kalite, malzeme, uzunluk ve kalınlıkta olacaktır.
Kuyu istenen derinliğe ulaştığında, dibi önce bir temizleme kovası ile temizlenecektir (bu amaçla modifiye edilmiş bir delme kovasıyla). Temizlik sırasında çıkarılan malzeme incelenecek ve devam edilip edilmeyeceği kararı bir Jeoloji Müh. karar verecektir.
Yeraltısuyu basıncının yüksek olduğu alanlarda, kuyu dayanıklılığını sağlamak için ve artezyen basıncı nedeniyle meydana gelebilecek herhangi bir potansiyel zemin şişmesini etkisizleştirmek için su veya bentonit bulamacı kullanılacaktır. Kuyu, belirlenen bir katmana kadar geçici muhafaza boruları sokularak kuru olarak delinecektir. Zemin koşullarına bağlı olarak delme sırasında sırasıyla matkaplar ve kovalar kullanılacaktır. Delme işlemi muhafaza borusunun dip seviyesine ulaştığında, kuyu su/bulamaç ile dolacak ve o zaman delme işlemi sürekli bir su/bulamaç pompalaması yoluyla sürdürülecektir. Delgi boyunca, su/bulamaç tepesi mevcut zemin seviyesinin en fazla 1 m altında tutulacaktır. Türbülanslardan ve emme etkilerinden sakınmak için delme uzun tutulmayacak ve kelly bar delme aracı yavaşça çıkarılacaktır. Çıkarılan toprağın yerini almak üzere pompalama yapmak için yeterli zaman sağlamak üzere kelly bar bulamaç tepesi seviyesinde de yavaşça çıkarılacaktır (ve bir süre o şekilde bekletilebilir). Böylece bulamaç tepesindeki ani bir alçalma önlenmiş olacaktır (kelly bar’ın hızı 8-10 m/dk olmalıdır). Artezyen seviyesine temas etme durumunda, delme işlemi durdurula cak, ek muhafaza borusu monte edilecek ve hemen su/bulamaç ile doldurulacaktır. Böylece daha yüksek bir hidrostatik su/bulamaç basıncı sağlanabilir. Delgi derinliği operasyon kabininde deep meter ile kontrol edilebileceği gibi, şerit metre ile manüel olarak da ölçülebilir. Delme bilgileri kazık raporlarına kaydedilecektir. Delgi sırasında çıkarılacak olan mevcut dolgu malzemesi, beton dökümünün tamamlanmasından sonra geri dolgulamada yeniden kullanılmak için başka bir tarafta biriktirilecektir. Daha sonra, bir örnekleyici yardımıyla dipten kuyudaki bulamacın bir örneği alınacaktır. Örnekleyici bir silindirik çelik kutu, iki çelik top ve hem kutunun hem de topların içinden geçen bir çelik telden oluşur.
Kazık donatı kafesi projede belirtilen yrıntılara uygun olarak gerekli uzunluklarda şantiyede önceden hazırlanacaktır. Uzunlamasına demirler, bağlantılar, kafes güçlendirici çubuklar, ara parçalar, merkezleyiciler ve diğer gerekli donatılardan oluşan bu kafes, kuyu kazımı incelenip kabul edildikten hemen sonra ve beton dökme öncesinde tamamen montajlanacak ve bir birim olarak yerleştirilecektir. Beton dökümüne engel olmaması için, kafes kuyuya yerleştirilirken dahili güçlendiriciler çıkarılabilir. Donatı kafesinin her bir bölümü paletli vinç tarafından kazığa kaldırılacak ve ardından bir sonraki bölüm eklenecektir. Ana çubukların birbirine eklenmesi uzunlamasına çubukların bindirmeleriyle örtüşmesiyle ve en azından 6 bölgeden tel bağlarla uygun şekilde iliştirilmesiyle sağlanacaktır. Ayrıca her bir bölümün tepe ve dip etriyeleri birbiriyle örtüştürülecek tel bağlarla sıkıca bağlanacaktır. Eklenmiş etriyeler üzerindeki 4 noktada tel bağlar kullanılacak ve her bir noktada 4 tel bağ uygulanacaktır. Tüm donatı kafesini asarken etriyelerin sıyrılmasını önlemek için kafesin tepedeki ilk üç etriyesi uzunlamasına demirlere iliştirilecektir. Her bir etriyede 6 noktada tel bağlar kullanılacak ve her bir noktada 15 tel bağ uygulanacaktır.
Beton, donatı çeliğinin yada kafesinin yerleştirilmesinden sonra mümkün olduğunca erkenden dökülmelidir. Betonun dökülmesi, kuyunun dip kotundan tepe kotuna kadar sürekli olacaktır. Beton tremi borularıyla dökülmelidir. Kuyuya beton dökmeye başlanmasından dökümün tamamlanmasına kadar geçen süre 2 saati geçmeyecektir.
Kuyularda beton dökümü için tremiler kullanılmalıdır. Beton dökmek için kullanılan tremiler betonu kuyu taban kotuna boşaltmak için yeterli uzunlukta, ağırlıkta ve çapta bir borudan oluşacaktır. Tremi betona temas edecek alüminyum parçalar içermeyecektir. Minimum ve maksimum tremi iç çapı sırasıyla 6 inç ve 14 inç olacaktır. Treminin iç ve dış yüzeyleri, beton dökme sırasında betonun hem akışı hem de sorunsuz olarak çekilişine imkan tanımak için temiz ve düzgün olacaktır. Treminin et kalınlığı beton dökmeyi zorlaştıran kenar kıvrılmalarını veya keskin bükümleri önlemeye yeterli olacaktır. Tremi kuyu taban kotuna yerleştirilinceye kadar su altında veya bulamaç altında döküm başlamayacaktır ve beton boşaltılması öncesinde sudan ve bulamaçtan tamamen ayrı tutulacaktır. Treminin boşaltım ucu, döküm işlemleri sırasında betonun serbest radyal akışına izin verilecek şekilde yapılacaktır. Tremi boşaltım ucu, beton akışı başladıktan sonra her zaman betonun en az 2.0 m içinde olacaktır. Beton akışı sürekli olacaktır.
Kazık yapımı sırası, yapım aşamasında veya yapımı tamamlanmış bitişik kazıklara herhangi bir zarar verilmeyecek şekilde düzenlenmelidir. Betonu yeni dökülmüş bir kuyuya yaklaşık altı kazık çapı aralıktan daha yakın bir mesafeye bir muhafaza borusu sokulması veya kuyu açılması yasaktır. Priz süresi 24 saat olarak kabul edilebilir.
Yapılan kazıkları test etmek için kazık süreklilik testi uygulanabilir. Süreklilik testlerinin tipi ve süreciyle ilgili ayrıntılı yapım yöntemi testler yapılmadan önce sunulmalıdır. Kazık yükleme testleri proje şartnamesine uygun olarak gerçekleştirilecektir. Yükleme testinin miktar ve tipi, yapım yeri ve yöntemi uygulama öncesinde belirlenmelidir.
Fore kazık yapımının tüm kayıtları, her bir kazığın yapımının tamamlanmasından sonra tutanak haline getirilmelidir.